Brede welvaart in provincie Utrecht
In het coalitieakkoord 2019-2023 is vastgelegd dat we streven naar brede welvaart voor iedereen. Vooruitgang is niet alleen af te meten aan groei van de materiële welvaart maar ook aan vorderingen op het gebied van welzijn en ecologische duurzaamheid. Bij het selecteren van indicatoren voor het meten van deze brede welvaart vormt het individu of het individuele huishouden het uitgangspunt.
Bij brede welvaart gaat het niet alleen om de brede welvaartsaspecten in het 'hier & nu' maar ook om de vormen van (sociaal, natuurlijk, menselijk en economisch) kapitaal die worden opgebouwd voor 'later'. En om de effecten van onze welvaart op de welvaart 'elders'. Het CBS stelt jaarlijks op basis van deze principes een internationaal afgestemde dataset samen. Die is sinds 2020 ook op de schaal van provincies, regio's en gemeenten beschikbaar. Uit het oogpunt van consistentie, betrouwbaarheid en (boven)regionale vergelijkbaarheid gebruiken we deze CBS-data om in beeld te brengen hoe onze provincie ervoor staat op het gebied van brede welvaart. In paragraaf 3.9 beschrijven we uitgebreider de mogelijkheden en beperkingen van deze werkwijze en de actuele ontwikkelingen rondom toepassing van het concept van brede welvaart voor beleidsvorming. Zo zal eind 2022 een trendanalyse brede welvaart verschijnen die, op basis van extra CBS-data, meer inzicht geeft in de verschillen in brede welvaart tussen bevolkingsgroepen.
Uit de monitoring van brede welvaart komt de provincie Utrecht naar voren als een regio met een hoge brede welvaart.
Op het vlak van inkomen en werk zijn inwoners van onze provincie koplopers in Nederland, met een hoog mediaan besteedbaar inkomen (mediaan: het punt dat de scheidslijn vormt tussen de 50% hogere en 50% lagere scores), een lage werkloosheid en een hoge arbeidsparticipatie. Het inkomen blijft stijgen - maar dat geldt ook voor de gemiddelde schuld per huishouden. Het lijkt waarschijnlijk dat dit laatste samenhangt met de snel gestegen woningprijzen in de provincie. De hoge vacaturegraad in de provincie zorgt enerzijds voor problemen bij werkgevers in de publieke en private sector maar anderzijds voor grote kansen op de arbeidsmarkt voor inwoners. De daling van de arbeidsduur in 2020 (voorlopige cijfers) kan zijn veroorzaakt door de uitval van werk voor veel zzp'ers. Inwoners van Utrecht zijn bovengemiddeld ontevreden over hun reistijd naar het werk en over hun vrije tijd.
In Utrecht lijkt er nog ruimte voor verbetering op het vlak van het aantal sociale contacten. Het vertrouwen in andere mensen is groot. Er is sprake van een samenhang tussen enerzijds het gemiddelde hoge opleidingsniveau van de Utrechtse inwoners en anderzijds de mate van gezondheid en het vertrouwen in instituties (zoals de Tweede Kamer). Dat vertrouwen ligt in de provincie hoger dan elders. Voor een actueel beeld is het wel verstandig om hier de recente resultaten van het Continu Onderzoek Burgerperspectieven van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) naast te leggen. Uit dit - landelijke - onderzoek komt naar voren dat het vertrouwen in kabinet en Tweede Kamer in de periode 2021-2022 sterk is gedaald. Ook groeien de zorgen over de economie en de eigen financiële situatie. De SCP-onderzoekers zien hier een groot verschil tussen inwoners met een hoge en een lagere opleiding.
De opgaven lijken te schuilen op het vlak van ruimte. Inwoners zijn bovengemiddeld tevreden over de eigen woning maar er is wel sprake van een significante daling in de loop der jaren. Inwoners waren al benedengemiddeld tevreden over de woonomgeving en blijven dat ook. Het areaal aan particuliere zonnepanelen is de afgelopen jaren fors gestegen, maar blijft nog achter bij het landelijk gemiddelde. Positief is dat bos- en natuurgebied als aandeel van het totale landoppervlak constant bleef, ondanks de stijging van het percentage bebouwd gebied. Door bevolkingsgroei nam wel het oppervlak natuur en bos berekend per inwoner wel af.
Omdat we met brede welvaart feitelijk structuurkenmerken van de samenleving monitoren, zijn langetermijntrends belangrijker dan de veranderingen van jaar op jaar. Het CBS geeft in een infographic verschillende trends weer.
In de binnenste ring is de trendmatige ontwikkeling tussen 2012-2020 aangegeven (2020 is het meest recente jaar van veel beschikbare data). De buitenste ring geeft de meest recente verandering van jaar op jaar weer. Daarbij is de betekenis van de kleuren:
* groen: de indicator beweegt zich in de richting die wordt geassocieerd met een stijging van de brede welvaart
* rood: de indicator beweegt zich in de richting die wordt geassocieerd met een daling van de brede welvaart
* grijs: de indicator stijgt of daalt niet significant
Alle scores (inclusief vergelijkingen door de tijd heen en vergelijkingen met andere regio's en provincies) zijn terug te vinden via de Regionale Monitor Brede Welvaart van het CBS.