Voor u ligt de meerjarenbegroting 2023-2026.
We hebben deze begroting opgesteld in een periode van grote onzekerheid voor heel veel mensen en bedrijven.
Die onzekerheid wordt al langere tijd veroorzaakt door corona en een tekort op de woningmarkt. Sinds dit jaar ook door zorgen over een hoge energierekening en fors oplopende prijzen voor producten en diensten. De consequenties hiervan voor de koopkracht van onze inwoners zijn enorm. Ook voor ondernemers is het een ingewikkeld vraagstuk hoe om te gaan met gestegen prijzen voor grondstoffen en energie. Sommigen moeten besluiten de productie af te schalen of zelfs stil te leggen. De oorlog in Oekraïne en oplopende spanningen tussen het westen en Rusland en ook China geven onzekerheid, en internationale ontwikkelingen buiten onze directe invloedssfeer leiden tot hogere aantallen vluchtelingen, ook naar Nederland. Daarbij zien we een vertraging van de transitie naar duurzame energie en flinke opgaven op de verlaging van de CO2 uitstoot. En er ligt nog een grote uitdaging om anders om te gaan met grondstoffen en de noodzaak van natuurherstel, de transitie van de landbouw en de druk op het landelijk gebied. De gevolgen van de klimaatverandering zijn steeds duidelijker. Al deze zaken vragen om systeemveranderingen en dat is onder normale omstandigheden al heel ingewikkeld. In deze tijd kampen wij ook nog eens met een tekort aan deskundigheid en arbeidspotentieel om al deze ambities en transities te begeleiden.
Ook de snel veranderende technologie, die niet voor iedereen is bij te houden, geeft bij sommige van onze inwoners onzekerheid. Dan is er het coronavirus, waarvan we niet zeker weten in welke aard en met welke omvang ons dat opnieuw parten gaat spelen in de komende periode. We hebben te maken met oplopende staatsschulden in Europese landen, stijgende rentes en onzekerheden op de kapitaalmarkt. Bij alle overheidslagen staan uitvoeringsorganisaties onder enorme druk om te leveren en zien we dat dat lang niet altijd lukt met de snelheid die wij willen.
Veel onzekerheden en zorgen voor inwoners en bedrijven, ook in de Provincie Utrecht. Deze ontwikkelingen vertalen zich onder andere in toenemende protesten van flinke groepen Nederlanders. Zij voelen zich niet gesteund. Het gezag van de overheid is niet voor iedereen meer vanzelfsprekend. Daar moeten wij open oog en oor voor houden en voortdurend de verbinding en het gesprek met de Utrechtse samenleving blijven opzoeken.
In deze context leggen wij u deze begroting voor.
Met een groot gevoel voor urgentie werken wij, ondanks alles, koersvast verder aan de noodzakelijke transities naar duurzame energie, een circulaire economie, duurzame mobiliteit en versterking van onze belangrijke kwaliteiten zoals meer en gezonde natuur, goede kwaliteit van water en lucht en leefbare steden en dorpen. Het versnellen van de bouw van (betaalbare) woningen, de vraag naar ruimte voor bedrijven en de krapte op de arbeidsmarkt zijn opgaven die actueel zijn en blijven.
Het zijn immense opgaven. Veel hiervan hebben een ruimtelijke component. Omdat ruimte schaars is, is het een uitdaging om onze opgaven uit te voeren én tegelijk ook het leefklimaat van onze provincie waar mogelijk te verbeteren. Onze omgevingsvisie, het proces van regionaal programmeren en de gebiedsgerichte aanpak helpen ons goed bij het gezamenlijk en gedragen maken van deze keuzes.
Naast de beperkt beschikbare fysieke ruimte zijn ook onze financiële mogelijkheden beperkt. Dat dwingt ons tot keuzes en inventieve oplossingen. Tot slot raakt de spanning op de arbeidsmarkt en de beschikbaarheid van voldoende gekwalificeerde medewerkers ook onze uitvoeringskracht. Niet alleen bij ons, maar ook bij onze partners. Dit maakt het soms lastig binnen onze ambitieuze planning te blijven. De complexiteit van de uitvoering brengt ons desondanks niet af van onze hoge ambities.
In deze begroting leggen wij u ter besluitvorming voor hoe wij komend jaar onze opgaven uitvoeren. Deze begroting is de laatste begroting van deze Statenperiode. Volgend jaar treden de nieuwe Provinciale Staten en een nieuw college van Gedeputeerde Staten aan. Zij zullen vanzelfsprekend hun eigen koers bepalen. De begroting 2023-2026 biedt daarvoor een goede financiële basis. De begroting is structureel in evenwicht, heeft financiële ruimte voor nieuwe keuzes en biedt ruim voldoende weerstandsvermogen.
Met het oog op de verkiezingen en de komst van een nieuw college zijn wij voor ons laatste collegejaar terughoudend geweest in het opvoeren van nieuw beleid. Bij eerder vastgesteld beleid zetten we soms wel een tandje bij. Ook hebben wij op basis van het traject ‘Groeisprong 2040’ een aantal stippen op de horizon gezet waarmee wij anticiperen op de voorziene groei op vijf voor de provincie belangrijke opgaven. Wonen, Energie en Klimaat, Economie en Gezondheid, Natuur en Recreatie en Bereikbaarheid. De Groeisprong heeft laten zien dat er meer uitdagingen liggen. Het komend jaar moet er meer zekerheid komen over de toekomstige jaarlijkse inkomsten van de provincie Utrecht. Duidelijkheid over de herijking en omvang van het provinciefonds en het nieuwe belastinggebied zijn cruciaal om verdere financiële kaders te kunnen geven voor de periode richting 2030 en verder. Het is aan het nieuwe bestuur om hier straks strategische keuzes in te maken en deze voor te leggen aan Provinciale Staten.
De rol van de provincie Utrecht is in deze periode aan het veranderen. We hebben een sterkere regierol gekregen voor een flink aantal processen. De opvang van vluchtelingen en statushouders, de energietransitie, de woningbouw en de gebiedsgerichte processen voor het landelijk gebied zijn hiervan voorbeelden. Het is een extra verantwoordelijkheid die we vanzelfsprekend willen dragen, in goede samenwerking met de gemeenten en andere partners in onze provincie. Deze nieuwe taken vragen veel van onze organisatie, die daardoor kwalitatief en kwantitatief zal moeten groeien. Er zijn andere en diverse specialisaties nodig, waaronder ook mensen die onze nieuwe rol in de diverse samenwerkingsverbanden kunnen oppakken.
Bij de presentatie van het coalitieakkoord ‘Nieuwe energie voor Utrecht’ in 2019 gaven wij aan te werken aan een meer open manier van samenwerken om zo samen te bouwen aan een gezonde, groene, duurzame en aantrekkelijke provincie voor onze inwoners en de generaties na ons. Wij hebben nog niet alles kunnen regelen maar zijn trots op onze behaalde resultaten. Met deze begroting laten we een goede basis achter voor het volgende college.
Met gepaste trots leggen wij deze begroting 2023-2026 aan u voor.