3.9 Brede welvaart indicatoren

Voor deze paragraaf wordt als basis de regionale monitor brede welvaart gebruikt van het CBS. Deze voorziet in een set indicatoren die is afgestemd binnen het kader van de internationale definitie van brede welvaart, en daardoor ook betrouwbare vergelijking biedt tussen regio's, provincies, gemeenten en het landelijke gemiddelde. Dergelijke benchmarking vormt de noodzakelijke start van een gedegen analyse.
Door de wijze en frequentie van dataverzameling, noodzakelijke controles en bewerking is er voor veel indicatoren sprake van een vertraagde beschikbaarheid van data. Veel indicatoren in de dataset hebben betrekking op peiljaar 2019 of 2020; actualisatie vindt jaarlijks in december plaats.

Zowel uit deze monitor als uit andere monitoringsinstrumenten (bijvoorbeeld van Universiteit Utrecht/Rabobank) komt onze provincie naar voren als een regio met een bovengemiddeld hoge brede welvaart ten opzichte van het landelijk gemiddelde en ten opzichte van andere provincies en regio's. Dat geldt zowel op het gebied van arbeid en inkomen (een hoge arbeidsparticipatie, een hoog besteedbaar inkomen per huishouden), als van leefomgeving (bovengemiddeld tevreden met woning, nabijheid van voorzieningen) en gezondheid en maatschappelijke participatie.

Inwoners van onze provincie krijgen wel vaker dan gemiddeld te maken met misdrijven. Ook zijn ze vaker ontevreden over de reistijd en over hun vrije tijd. En weliswaar ligt het vermogen per huishouden op een bovengemiddeld niveau, datzelfde geldt voor de schuld per huishouden.

Utrecht is de op twee na dichtstbevolkte provincie van Nederland. Deze ruimtedruk vertaalt zich ook naar het zogeheten natuurlijk kapitaal. Van het grondoppervlak van onze provincie was in 2015 16,6% bebouwd; in 1995 was dat 14,4%. Ook de nieuwe indicator 'groen-blauwe ruimte (exclusief reguliere landbouw)' toont de ruimtedruk: een inwoner van Utrecht had in 2020 359 m2 groen en/of natuurlijk gebied tot zijn beschikking. Alleen inwoners van Zuid-Holland hebben nog minder natuur per persoon. In grote provincies als Overijssel en Noord-Brabant is 769 m2 respectievelijk 627 m2 per inwoner beschikbaar.

Ten opzichte van andere provincies loopt onze provincie achter waar het gaat om zonne-energie. Weliswaar verdrievoudigde de opgestelde capaciteit van 120 watt gemiddeld per woning in 2015 naar 370 watt in 2019, landelijk steeg dat in dezelfde periode van 130 naar 410 watt gemiddeld per woning. In Gelderland lag in 2019 gemiddeld 510 watt per woning aan zonnepanelen. Wanneer we hier een actuelere statistiek (Klimaatmonitor, toegankelijk via de databank Staat van Utrecht) naast leggen, zien we dat het vermogen geregistreerde zonnepanelen op Utrechtse woningen tussen 2019-2021 is gestegen met 74% (Nederland: 73%), en op niet-woningen met 94% (Nederland: 121%).

Op het gebied van fosfaatuitscheiding in de landbouw is het goede nieuws dat die in 2019 op het laagste punt lag sinds 25 jaar, namelijk 98 kg per ha bemeste cultuurgrond. Dat is boven het landelijk gemiddelde (86 kg), maar onder het niveau van Noord-Brabant (153 kg). Onze provincie scoort ten opzichte van andere provincies relatief gunstig op het vlak van emissies en broeikasgassen, zeker in het perspectief van de hoge dichtheid van bebouwing en infrastructuur. De trend is ook positief, richting verdere verlaging.

In onderstaande tabel zijn uit de 42 regionale bredewelvaartsindicatoren van het CBS er twaalf geselecteerd die aansluiten bij de programmabegroting. Met deze tabellen wordt slechts de statistiek weergegeven. De eerder genoemde pilot trendanalyse brede welvaart legt wel een relatie tussen de statistiek, duiding voor beleid en prioritering.

Daarnaast zijn er beleidsthema's die een grote rol spelen in de welzijnsbeleving van inwoners en daarmee in het concept van brede welvaart, maar die niet direct relateren aan een van de provinciale begrotingsprogramma's. Gemeenten kunnen binnen deze thema's wel een rol spelen. In onderstaande tabel zijn vijf van dergelijke indicatoren opgenomen.