Landbouw meer circulair en rendabel

2.4.1	De landbouw is meer circulair, natuurinclusief, klimaatneutraal en economisch rendabel
Toelichting op meerjarendoel
De bijdrage van onze provincie aan de transitie naar een vitale en duurzame landbouw staat beschreven in de Landbouwvisie provincie Utrecht 2018 en de Samenwerkingsagenda Landbouw (SAL). Met het oog op het opstellen van een provinciaal gebiedsprogramma in kader van het NPLG zal het komende jaar ook een begin gemaakt worden met de actualisatie van onze inzet voor de agrarische sector. Het tijdspad stemmen we af met het genoemde gebiedsprogramma en is ook afhankelijk van de kaders en de mogelijkheden die momenteel door het Rijk worden uitgewerkt. Een landbouw die circulair, natuurinclusief en klimaatneutraal is én economisch rendabel Kringlooplandbouw is gericht op het optimaal inzetten en hergebruiken van grondstoffen en producten. Het draagt bij aan vermindering van emissies en dus een lagere milieubelasting. Natuurinclusieve landbouw draagt daarnaast bij aan behoud en herstel van de biodiversiteit, duurzaam bodembeheer en hogere landschapskwaliteit. De stimulering van (natuurinclusieve) kringlooplandbouw zien wij als een belangrijke bijdrage aan de opgaven zoals die nu in het NPLG zijn geformuleerd. Wij werken samen met medeoverheden, de sector en andere partners aan de ontwikkeling van kennis en beleid. Het gaat hierbij om een breed palet aan maatregelen die de agrarische ondernemer kan gebruiken. Van technische innovatie en managementmaatregelen tot ecosysteemdiensten en het beter verwaarden van de producten, bijvoorbeeld door meer afzet in de korte keten. De belangrijkste concrete voorbeelden van onze inzet zijn: Het Agrarisch Natuur- en landschapsbeheer (ANLb). Zie paragraaf 2.2.1. Groene Contour. De inzet voor de Groene Contour staat beschreven in paragraaf 2.1.2. Agroforestry en Voedselbossen. De aanplant van bomen kan bijdragen aan verduurzaming van de landbouw. De provinciale inzet staat beschreven in paragraaf 2.1.4. Groen Groeit Mee (GGM): De agrarische sector kan een grote bijdrage leveren aan de doelstellingen voor GGM, vooral als het gaat om recreatief groen, groenblauwe diensten en landschapsbeheer. Daarmee willen we dat GGM ook een nieuw verdienmodel kan bieden aan de agrarische sector. De inzet voor GGM staat beschreven in paragraaf 1.1.5. Verkenning en verdere uitwerking van de rol van de landbouw in veenweidegebieden en Natura 2000 gebieden. De Voedselagenda (zie paragraaf 2.4.2). Financiële bijdrage aan de pilot Biodiversiteitsmonitor Kromme Rijn. Alternatieve teelten, waaronder gewassen voor biobased bouwen: In aansluiting op het uitwerken van het provinciale gebiedsprogramma in kader van het NPLG gaan we onderzoeken in welke mate de teelt van biobased gewassen ook in Utrecht een bijdrage kan leveren aan de genoemde doelstellingen (uitvoering Motie 52a Help Boeren, Help de transities, 29 juni 2022). Het Actieplan Duurzame Landbouw met Natuur (DLMN). Regio Deal Foodvalley. Het Nationaal Strategisch Plan (NSP). LaMi (Landbouw en Milieu in Utrecht), het platform over landbouw en milieu. Plattelandscoaches. Actieplan Duurzame Landbouw met Natuur (DLMN) Het Actieplan DLMN is een initiatief van Natuurmonumenten, de agrarische collectieven, LTO-Noord, Landschap Erfgoed Utrecht (LEU), Staatsbosbeheer, Utrechts Particulier Grondbezit (UPG) het Utrechts Landschap en de Natuur en Milieufederatie Utrecht (NMU). De tweede fase van het plan ondersteunen wij financieel. Voor de jaren 2022 en 2023 stellen wij een budget van €200.000 per jaar beschikbaar. Regio Deal Foodvalley Als deelnemende partij van de Regio Deal Foodvalley dragen we bij aan de transitie naar een toekomstbestendige ‘duurzame landbouw’. Het gaat hierbij om de thema’s emissiereductie, circulair veevoer, bodem en waterkwaliteit en verdienmodellen en kennisdeling. Een ander thema is Voeding en gezondheid, ‘van prille start tot oude dag’. De activiteiten onder dit spoor sluiten goed aan bij de provinciale inzet zoals beschreven in de Voedselagenda. Het project komt nu in de fase dat er steeds meer resultaten uit de proeftuin met ondernemers beschikbaar komen. Europese middelen benutten; het Nationaal Strategisch Plan In 2023 start een nieuwe periode van het Gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB), de periode 2023-2027. Om aan het GLB uitvoering te geven, hebben het Rijk en de provincies samen een Nationaal Strategisch Plan 2023-2027 (NSP) opgesteld. Daarin staan afspraken over inhoudelijke doelen en de verdeling van de cofinanciering. De cofinanciering is noodzakelijk om de beschikbare EU-middelen te kunnen inzetten. De programmering voor het NSP in Utrecht kent drie onderdelen: Grondgebonden maatregelen (ANLb); Niet grondgebonden maatregelen (NGG), gericht op kennisverspreiding, samenwerking en (niet) productieve investeringen en LEADER (een Europees subsidieprogramma voor plattelandsontwikkeling). Het onderdeel ANLb staat beschreven in paragraaf 2.2.1. Met de maatregelen in het kader van de onderdelen NGG en LEADER kunnen de EU-middelen worden ingezet op de transitie naar een duurzame landbouw, plattelandsontwikkeling en vergroening van het landelijk gebied. De onderdelen NGG en LEADER hebben bij elkaar een totale omvang van € 38,71 miljoen. Dit vraagt € 20,15 miljoen voor cofinanciering en uitvoeringskosten. Via een voorstel in de Kadernota 2023 zijn de beschikbare middelen in de begroting hiervoor opgehoogd. De eerste openstelling onder het NSP wordt in de tweede helft van 2023 verwacht. In 2022 loopt het platteland ontwikkelingsprogramma (POP3) af. Maar zoals gebruikelijk loopt de afhandeling de komende jaren nog door (transitie periode POP3), inclusief de lokale initiatieven via LEADER. De uitfinanciering van het POP3-programma loopt door tot en met begin 2026, inclusief uitvoeringskosten door RVO. LaMi, het platform over landbouw en milieu LaMi is een belangrijk platform voor de agrarische ondernemers en erfeigenaren die werken aan de(verdere) verduurzaming van hun bedrijfsvoering. Op de website en onder andere via de digitale nieuwsbrief en tijdens bijeenkomsten die worden georganiseerd delen wij en deelnemers onderling inspirerende voorbeelden en informatie. Plattelandscoaches De plattelandscoach begeleidt en adviseert agrariërs bij transitievraagstukken. Het kan hierbij gaan om zeer uiteenlopende onderwerpen. Vragen rondom opvolging, bedrijfseconomie, verduurzaming van het landbouwbedrijf, verandering van de functie van het erf (onder andere bij vrijkomende agrarische bebouwing) of beëindiging van het landbouwbedrijf. In 2023 hebben we voor het project ongeveer € 0,6 miljoen begroot (waarvan € 0,3 miljoen bij programma 2 en € 0,3 miljoen bij programma 3). Het project loopt voorlopig door tot mei 2026. Naar aanleiding van de aangenomen motie 55 bij de kadernota (29 juni 2022) komt er een voorstel hoe bij de uitwerking van het provinciale gebiedsprogramma in kader van het NPLG het project structureel kan worden ingebed. Beoogd resultaat 2023: Voortgangsrapportage Samenwerkingsagenda Landbouw. Financiële ondersteuning van het Actieplan DLMN. In de Regio Foodvalley worden 40 innovaties getest op 70 agrarische bedrijven. Onderdeel hiervan is een meetnet voor het monitoren van de luchtkwaliteit (stikstof en fijnstof) gerealiseerd. Platform LaMi informeert zoveel mogelijk boeren in Utrecht over mogelijkheden om de bedrijfsvoering te verduurzamen. Plattelandscoaches hebben met 135 agrarisch ondernemers coachinggesprekken gevoerd.

2.4.1

De landbouw is meer circulair, natuurinclusief, klimaatneutraal en economisch rendabel

Toelichting op meerjarendoel

De bijdrage van onze provincie aan de transitie naar een vitale en duurzame landbouw staat beschreven in de Landbouwvisie provincie Utrecht 2018 en de Samenwerkingsagenda Landbouw (SAL). Met het oog op het opstellen van een provinciaal gebiedsprogramma in kader van het NPLG zal het komende jaar ook een begin gemaakt worden met de actualisatie van onze inzet voor de agrarische sector. Het tijdspad stemmen we af met het genoemde gebiedsprogramma en is ook afhankelijk van de kaders en de mogelijkheden die momenteel door het Rijk worden uitgewerkt.

Een landbouw die circulair, natuurinclusief en klimaatneutraal is én economisch rendabel
Kringlooplandbouw is gericht op het optimaal inzetten en hergebruiken van grondstoffen en producten. Het draagt bij aan vermindering van emissies en dus een lagere milieubelasting. Natuurinclusieve landbouw draagt daarnaast bij aan behoud en herstel van de biodiversiteit, duurzaam bodembeheer en hogere landschapskwaliteit. De stimulering van (natuurinclusieve) kringlooplandbouw zien wij als een belangrijke bijdrage aan de opgaven zoals die nu in het NPLG zijn geformuleerd. Wij werken samen met medeoverheden, de sector en andere partners aan de ontwikkeling van kennis en beleid. Het gaat hierbij om een breed palet aan maatregelen die de agrarische ondernemer kan gebruiken. Van technische innovatie en managementmaatregelen tot ecosysteemdiensten en het beter verwaarden van de producten, bijvoorbeeld door meer afzet in de korte keten. De belangrijkste concrete voorbeelden van onze inzet zijn:

Het Agrarisch Natuur- en landschapsbeheer (ANLb). Zie paragraaf 2.2.1.
Groene Contour. De inzet voor de Groene Contour staat beschreven in paragraaf 2.1.2.
Agroforestry en Voedselbossen. De aanplant van bomen kan bijdragen aan verduurzaming van de landbouw. De provinciale inzet staat beschreven in paragraaf 2.1.4.
Groen Groeit Mee (GGM): De agrarische sector kan een grote bijdrage leveren aan de doelstellingen voor GGM, vooral als het gaat om recreatief groen, groenblauwe diensten en landschapsbeheer. Daarmee willen we dat GGM ook een nieuw verdienmodel kan bieden aan de agrarische sector. De inzet voor GGM staat beschreven in paragraaf 1.1.5.
Verkenning en verdere uitwerking van de rol van de landbouw in veenweidegebieden en Natura 2000 gebieden.
De Voedselagenda (zie paragraaf 2.4.2).
Financiële bijdrage aan de pilot Biodiversiteitsmonitor Kromme Rijn.
Alternatieve teelten, waaronder gewassen voor biobased bouwen: In aansluiting op het uitwerken van het provinciale gebiedsprogramma in kader van het NPLG gaan we onderzoeken in welke mate de teelt van biobased gewassen ook in Utrecht een bijdrage kan leveren aan de genoemde doelstellingen (uitvoering Motie 52a Help Boeren, Help de transities, 29 juni 2022).
Het Actieplan Duurzame Landbouw met Natuur (DLMN).
Regio Deal Foodvalley.
Het Nationaal Strategisch Plan (NSP).
LaMi (Landbouw en Milieu in Utrecht), het platform over landbouw en milieu.
Plattelandscoaches.

Actieplan Duurzame Landbouw met Natuur (DLMN)
Het Actieplan DLMN is een initiatief van Natuurmonumenten, de agrarische collectieven, LTO-Noord, Landschap Erfgoed Utrecht (LEU), Staatsbosbeheer, Utrechts Particulier Grondbezit (UPG) het Utrechts Landschap en de Natuur en Milieufederatie Utrecht (NMU). De tweede fase van het plan ondersteunen wij financieel. Voor de jaren 2022 en 2023 stellen wij een budget van €200.000 per jaar beschikbaar.

Regio Deal Foodvalley
Als deelnemende partij van de Regio Deal Foodvalley dragen we bij aan de transitie naar een toekomstbestendige ‘duurzame landbouw’. Het gaat hierbij om de thema’s emissiereductie, circulair veevoer, bodem en waterkwaliteit en verdienmodellen en kennisdeling. Een ander thema is Voeding en gezondheid, ‘van prille start tot oude dag’. De activiteiten onder dit spoor sluiten goed aan bij de provinciale inzet zoals beschreven in de Voedselagenda. Het project komt nu in de fase dat er steeds meer resultaten uit de proeftuin met ondernemers beschikbaar komen.

Europese middelen benutten; het Nationaal Strategisch Plan
In 2023 start een nieuwe periode van het Gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB), de periode 2023-2027. Om aan het GLB uitvoering te geven, hebben het Rijk en de provincies samen een Nationaal Strategisch Plan 2023-2027 (NSP) opgesteld. Daarin staan afspraken over inhoudelijke doelen en de verdeling van de cofinanciering. De cofinanciering is noodzakelijk om de beschikbare EU-middelen te kunnen inzetten. De programmering voor het NSP in Utrecht kent drie onderdelen: Grondgebonden maatregelen (ANLb); Niet grondgebonden maatregelen (NGG), gericht op kennisverspreiding, samenwerking en (niet) productieve investeringen en LEADER (een Europees subsidieprogramma voor plattelandsontwikkeling). Het onderdeel ANLb staat beschreven in paragraaf 2.2.1.
Met de maatregelen in het kader van de onderdelen NGG en LEADER kunnen de EU-middelen worden ingezet op de transitie naar een duurzame landbouw, plattelandsontwikkeling en vergroening van het landelijk gebied. De onderdelen NGG en LEADER hebben bij elkaar een totale omvang van € 38,71 miljoen. Dit vraagt € 20,15 miljoen voor cofinanciering en uitvoeringskosten. Via een voorstel in de Kadernota 2023 zijn de beschikbare middelen in de begroting hiervoor opgehoogd. De eerste openstelling onder het NSP wordt in de tweede helft van 2023 verwacht.
In 2022 loopt het platteland ontwikkelingsprogramma (POP3) af. Maar zoals gebruikelijk loopt de afhandeling de komende jaren nog door (transitie periode POP3), inclusief de lokale initiatieven via LEADER. De uitfinanciering van het POP3-programma loopt door tot en met begin 2026, inclusief uitvoeringskosten door RVO.

LaMi, het platform over landbouw en milieu
LaMi is een belangrijk platform voor de agrarische ondernemers en erfeigenaren die werken aan de(verdere) verduurzaming van hun bedrijfsvoering. Op de website en onder andere via de digitale nieuwsbrief en tijdens bijeenkomsten die worden georganiseerd delen wij en deelnemers onderling inspirerende voorbeelden en informatie.

Plattelandscoaches
De plattelandscoach begeleidt en adviseert agrariërs bij transitievraagstukken. Het kan hierbij gaan om zeer uiteenlopende onderwerpen. Vragen rondom opvolging, bedrijfseconomie, verduurzaming van het landbouwbedrijf, verandering van de functie van het erf (onder andere bij vrijkomende agrarische bebouwing) of beëindiging van het landbouwbedrijf.
In 2023 hebben we voor het project ongeveer € 0,6 miljoen begroot (waarvan € 0,3 miljoen bij programma 2 en € 0,3 miljoen bij programma 3). Het project loopt voorlopig door tot mei 2026. Naar aanleiding van de aangenomen motie 55 bij de kadernota (29 juni 2022) komt er een voorstel hoe bij de uitwerking van het provinciale gebiedsprogramma in kader van het NPLG het project structureel kan worden ingebed.

Beoogd resultaat 2023:

Voortgangsrapportage Samenwerkingsagenda Landbouw.
Financiële ondersteuning van het Actieplan DLMN.
In de Regio Foodvalley worden 40 innovaties getest op 70 agrarische bedrijven. Onderdeel hiervan is een meetnet voor het monitoren van de luchtkwaliteit (stikstof en fijnstof) gerealiseerd.
Platform LaMi informeert zoveel mogelijk boeren in Utrecht over mogelijkheden om de bedrijfsvoering te verduurzamen.
Plattelandscoaches hebben met 135 agrarisch ondernemers coachinggesprekken gevoerd.